Ege Denizi'nin kuzeydoğusunda, Türkiye'nin Ayvalık kıyılarına bakan, Yunanistan'ın üçüncü büyük adası olan görkemli Midilli (Lesbos), ziyaretçilerine tipik bir Yunan adası deneyiminden çok daha fazlasını vaat eder. Burası, sadece güzel plajları olan bir tatil destinasyonu değil; aynı zamanda antik çağın en büyük şairlerinden Sappho'nun lirik dizelerinin yankılandığı, uzonun anavatanı kabul edilen, milyonlarca zeytin ağacının gümüşi yapraklarıyla bezenmiş, otantik ve derin bir kültür merkezidir. Mimarisi, gastronomisi, sanat mirası ve el değmemiş doğasıyla Midilli, ruhu olan bir ada keşfetmek isteyenler için adeta bir sığınaktır. Gelin, bu bereketli toprakların zengin geçmişine ve bugünkü eşsiz kimliğine daha yakından bakalım.

İsimlerin Ardındaki Ada: Lesbos ve Midilli

Adanın her biri farklı bir hikaye anlatan iki ismi vardır:

  • Lesbos (Lesvos - Λέσβος): Adanın uluslararası alanda ve Yunancada kullanılan ismidir. Mitolojiye göre, adanın ismi Teselyalı bir kahraman olan Lesbos'tan gelir. Kahraman Lesbos, adaya gelerek buranın ilk kralı olan Makaras'ın kızı Mythimna ile evlenir ve adaya kendi ismini verir.

  • Midilli (Mytilene - Μυτιλήνη): Adanın Türkçe ismi ve aynı zamanda en büyük şehrinin ve başkentinin adıdır. Bu isim de mitolojiye dayanır; Mytilene, Kral Makaras'ın diğer kızıdır. Zamanla başkentin adı, özellikle Osmanlı döneminde tüm ada için kullanılır hale gelmiş ve "Mytilene" kelimesi Türkçede "Midilli"ye dönüşmüştür.

Lirizmin Doğduğu Topraklar: Sappho ve Antik Miras

Midilli'nin dünya kültür tarihindeki en büyük ünü, şüphesiz antik çağın en önemli lirik şairlerinden biri olan Sappho'ya ev sahipliği yapmasıdır.

  • Sappho'nun Mirası: M.Ö. 7. yüzyılın sonlarında adanın Eressos kentinde doğan Sappho, aşk, arzu, güzellik ve doğa üzerine yazdığı kişisel ve tutkulu şiirleriyle tanınır. Özellikle kadınlar arasındaki aşkı ve dostluğu konu alan dizeleri, onu ölümsüz kılmıştır. Bugün "lezbiyen" kelimesinin kökeni, Sappho'nun memleketi olan Lesbos Adası'na dayanır. Onun şiirleri, binlerce yıl sonra bile adanın sanatsal ve bohem ruhuna ilham vermeye devam etmektedir.

  • Düşünürler ve Sanatçılar Adası: Midilli, antik çağda sadece Sappho'yu değil, onun çağdaşı olan şair Alkaios'u, Aristo'nun halefi olan filozof Theophrastos'u ve daha yakın tarihte Nobel Edebiyat Ödülü sahibi şair Odysseas Elytis'i de yetiştirmiştir. Halk resminin önemli ismi Theophilos da bir Midilli çocuğudur. Bu zengin miras, adanın her köşesine sinmiştir.

Tarihin Katmanları: Kalelerden Uzo Fabrikalarına

Midilli, stratejik konumu ve bereketiyle tarih boyunca pek çok medeniyetin ilgisini çekmiştir.

  • Antik Çağ ve Bizans: Antik dönemde önemli bir Aiol kültür merkezi olan ada, Roma ve ardından Bizans İmparatorluğu'nun bir parçası olmuştur. Bu dönemlerde adanın ticari ve dini önemi artmıştır.

  • Ceneviz Hakimiyeti: 14. yüzyılda ada, Cenevizli Gattilusio ailesinin yönetimine girmiştir. Bugün Midilli ve Molyvos'ta hala görkemli bir şekilde ayakta duran kaleler, bu dönemin en önemli miraslarıdır.

  • Osmanlı Dönemi: 1462'de Fatih Sultan Mehmet tarafından fethedilen ada, yaklaşık 450 yıl boyunca Osmanlı hakimiyetinde kalmıştır. Bu uzun dönem boyunca adada camiler, hamamlar ve çeşmeler inşa edilmiş, Türk ve Rum cemaatleri bir arada yaşamıştır. Adanın zeytinyağı, sabun ve uzo üretimi bu dönemde de gelişmiştir.

  • Modern Yunanistan: Balkan Savaşları'nın ardından 1912'de Yunanistan'a katılan Midilli, 20. yüzyılda da kültürel ve ekonomik önemini sürdürmüştür.

Adanın Ruhu: Uzo, Sardalya ve Zeytinyağı

Midilli'nin kimliğini anlamak için onun lezzetlerini tatmak gerekir. Ada, Yunanistan'ın en zengin gastronomik merkezlerinden biridir.

  • Uzo'nun Başkenti Plomari: Midilli, Yunanistan'ın milli içkisi olan uzonun anavatanı olarak kabul edilir. Özellikle Plomari kasabası, dünyaca ünlü uzo markalarına (Barbayanni ve Isidoros Arvanitis gibi) ev sahipliği yapar. Kasabadaki uzo müzelerini ve damıtımevlerini ziyaret ederek bu anason kokulu içkinin yapılış serüvenine tanıklık edebilirsiniz.

  • Kalloni Sardalyası: Adanın ortasındaki büyük ve sığ Kalloni Körfezi, zengin deniz yaşamıyla ünlüdür. Özellikle yaz aylarında avlanan ve "papalina" olarak bilinen Kalloni sardalyası, adanın en meşhur lezzetidir.

  • Sıvı Altın: Zeytinyağı: Adayı kaplayan 11 milyondan fazla zeytin ağacı, Midilli'yi Yunanistan'ın en önemli zeytinyağı üretim merkezlerinden biri yapar. Adanın ödüllü zeytinyağı, yemeklerine o eşsiz lezzeti veren temel malzemedir.





Midilli'nin Keşfedilecek Güzellikleri: Köyler, Kaleler ve Doğal Harikalar

Midilli'nin her bölgesi farklı bir karakter ve keşfedilecek güzellikler sunar:

  • Midilli (Mytilene) Şehri: Adanın canlı başkenti, görkemli Agios Therapon Kilisesi, heybetli kalesi, müzeleri (Arkeoloji, Bizans, Theophilos) ve hareketli limanıyla tam bir gününüzü ayırmaya değer.

  • Molyvos (Mythimna): Adanın kuzeyinde yer alan Molyvos, şüphesiz Yunanistan'ın en güzel ve en iyi korunmuş köylerinden biridir. Bir tepeye kurulmuş taş evleri, sarmaşıklarla kaplı arnavut kaldırımlı sokakları, küçük balıkçı limanı ve tepesindeki Ceneviz kalesi ile adeta bir Orta Çağ masalını andırır.

  • Eressos ve Skala Eressou: Sappho'nun doğum yeri olan antik Eressos'un kalıntıları ve onun sahil yerleşimi olan Skala Eressou, uzun kumsalı, rahat atmosferi ve bohem ruhuyla bilinir.

  • Taşlaşmış Orman (Petrified Forest): Adanın batısında, Sigri yakınlarında yer alan bu UNESCO Dünya Geoparkı, 20 milyon yıl önce volkanik küller altında kalarak taşlaşmış ağaç gövdelerinden oluşan eşsiz bir doğa harikasıdır. Sigri'deki Doğa Tarihi Müzesi, bu jeolojik oluşum hakkında harika bilgiler sunar.

  • Agiasos: Yemyeşil bir dağ köyü olan Agiasos, geleneksel mimarisi, seramik ve ahşap oymacılığı atölyeleri ve Meryem Ana'ya adanmış kilisesiyle adanın en otantik köşelerinden biridir.

  • Termal Sular ve Plajlar: Eftalou ve Gera'daki şifalı sıcak su kaynakları rahatlamak için idealdir. Vatera, Agios Isidoros, Petra ve Anaxos gibi plajlar ise Ege'nin tadını çıkarmak için sayısız seçenek sunar.

Midilli, kalabalıkların ve klişelerin ötesinde, sanatla, tarihle, doğayla ve lezzetle dolu, derinlikli ve otantik bir deneyim arayan gezginler için mükemmel bir adadır. Burası, yavaşlamayı, keşfetmeyi ve Ege'nin gerçek ruhuna dokunmayı vaat eder.

Sappho'nun dizelerinin doğduğu topraklarda yürümek, bir asırlık zeytin ağacının gölgesinde uzo yudumlamak ve Ege'nin bu cömert adasının sunduğu sayısız güzellik arasında kaybolmak için Midilli'yi seyahat listenizin en başına ekleyin.