Yunan Adalarının İsim Kökenleri

Bu adaların her biri başka bir duyguya dokunuyor: kimisi taş sokaklarında zamanı yavaşlatıyor, kimisi turkuaz bir koyda nefesini tutturuyor, kimisi bir efsaneyi kulağına fısıldıyor. Aşağıda  her birine kısa ama dolu bir şeklide isimlerinin kökenlerine ineceğiz.

Adı antik çağlardan beri “Kos” olarak bilinir. Bazı araştırmacılar, adın yerel bir kahramanın isminden geldiğini, bazıları ise “kosmos” (düzen, bütünlük) kelimesiyle bağlantılı olduğunu savunur. Osmanlı döneminde “İstanköy” denmiş, bu da adanın Türkçe telaffuzunun yerleşmesine sebep olmuştur.

Bodrum’un karşısında, beyaz badanalı evleri, palmiye ağaçlı caddeleri, limanı ve Hipokrat efsanesiyle hızlıca bağ kuracağın bir ada. Şehrin simgesi Hipokrat Ağacı, Şövalyeler Kalesi ve Antik Agora bir yürüyüş rotasında toplanır; Lambi ve güneydeki Paradise Beach ise “deniz tatili”nin adını koyar. Bodrum’dan feribotla kolay ulaşım ve adanın “hem tarih hem deniz” dengesi, kısa kaçamaklar için onu biçilmiş kaftan yapıyor.

Yunanca “rhódon” kelimesi “gül” anlamına gelir; bu yüzden sık sık “Güller Adası” diye anılır. Bir başka efsaneye göre, deniz tanrısı Helios’un sevgilisi olan deniz perisi Rhode, adaya güzelliğini bahşetmiş ve ada onun adıyla anılmıştır.

On İki Adalar’ın en büyüğü; Orta Çağ surlarıyla çevrili Eski Kent UNESCO mirası, Şövalyeler Sokağı ve Büyük Üstadlar Sarayı ise Orta Çağ’ın canlı bir sahnesi gibi. Lindos’un akropolü, Mandraki liman ağzı ve “Rodos Heykeli”nin efsanesi adaya dramatik bir arka plan verir. Tarih meraklıları ve plaj-peşinde koşanlar için aynı anda cömert davranan nadir yerlerden.

Mitolojik anlatıya göre ada, güzelliğiyle ünlü su perisi Symi’nin adını taşır. Rivayete göre Symi, adanın kıyısına gelen bir kahramana âşık olmuş, bu aşk efsanelere konu olmuştur.

Liman amfi tiyatrosu gibi yükselen pastel renkli neoklasik evleri, sessiz ama zarif bir ritim tutar. Panormitis Manastırı için bir tekne turu, Kali Strata merdivenlerinde bir akşamüstü yürüyüşü, berrak koylarda yüzme derken “ince zevkli bir yavaşlık” kalbine işler. Rodos’tan günübirlik gidilebilmesi de tatlı bir avantaj.

“Megisti” Yunancada “en büyük” anlamına gelir; çevresindeki minik adacıklar arasında en büyüğü olduğu için bu ad verilmiştir. “Kastellorizo” ise İtalyanca “kırmızı kale” anlamına gelir; limana hâkim kale duvarlarının kırmızımsı taşlarından dolayı bu adla anılmıştır.

Kaş’ın tam karşısında, sadece 2,1 kilometre ötede “rengârenk cepheler + sakin liman” formülüyle huzur vaat eder. Mavi Mağara için denizden girilen alçak kapı, içerideki ışıltıyı bir anda patlatır; küçük adanın büyük anıdır bu. Minik çarşısı, sakin sokakları, deniz kıyısında uzun bir öğle yemeği için birebir.

İsmini Fenike dilinde “sakız” anlamına gelen kelimeden alır. Adanın dünyaca ünlü damla sakızı (mastik) üretimi, bu ismi tarih boyunca pekiştirmiştir.

Damla sakızının anavatanı; güneydeki mastik köylerinde (Pyrgi, Mesta) cephe süslemeleri ve Orta Çağ planı, ada ruhunun imzası. Nea Moni Manastırı, taş avlular, zeytin ve turunçgillerle örülü yollar: sakız reçinesi gibi yavaşça sızan bir deneyim. Çeşme’den feribotla kolay erişim, hızlı kararların adası yapar onu.

Bazı kaynaklara göre Titan Kalidnos’un adından gelir. Bir diğer teori, “kamış” anlamındaki “kalamos” kelimesine dayanır; bu da adanın antik dönemde sazlıklarla kaplı olmasından kaynaklanır.

Kireçtaşı duvarlarıyla dünya kaya tırmanışçılarının evi; deniz tarafında ise sünger avcılığı kültürüyle tanınır. Pothia’nın renkli evleri, Telendos’a kısa bir tekne hoplaması ve Massouri silüetinde gün batımı: adanın “ham” güzelliği doğrudan kalbe çalışır. Kos’tan feribotla kısa geçişlerle rotaya eklenmesi kolaydır.

Lesvos ismi, adada hüküm sürdüğü söylenen kahraman Lesbos’tan gelir. Türkçedeki “Midilli” ismi ise Osmanlı döneminde yaygınlaşmış, zamanla halk arasında yerleşmiştir.

Yunanistan’ın üçüncü büyük adası; zeytinliklerin ve köylerin arasında hem edebiyat hem mutfak ağır basar. Molivos (Mithymna) taş evleriyle romantik, Mytilene canlı; ouzo masaları ve taş fırınlarda pişen lezzetler “Ege’nin yeşil yüzü”nü tamamlar. Ayvalık’tan 1–1,5 saatlik feribotla ulaşılabilir olması gönlüne göre spontan planları destekler.

Fenikeli denizcilerin “Sama” (yüksek yer) kelimesinden geldiği düşünülür; ada, Ege’deki dağlık ve yüksek görünümüyle bu isme uyum sağlar.

Pisagor’un memleketi; Evpalinion Tüneli ve Heraion antik dünyaya açılan pencereler. Pythagorion’un taş sokakları ve güney sahillerinin pırıl pırıl koyları bir tatilin matematiğini mükemmel kuruyor. Kuşadası ve Seferihisar’dan düzenli feribotlarla 30–60 dakika arası erişim büyük konfor.

Etymolojisi kesin değil; bazı görüşler, “taş” anlamına gelen eski bir kelimeden türediğini savunur. Hristiyanlık tarihinde Aziz Yuhanna’nın Vahiy Kitabı’nı yazdığı yer olarak ünlüdür.

Vahiy Mağarası ve Aziz Yuhanna Manastırı ile “kutsal ada” hissini sahici biçimde yaşatır; Chora’nın beyaz kütlesi, arnavutkaldırımlı sokaklarıyla bir ikon gibi durur. Grikos, Psili Ammos gibi plajlar dingin; rüzgâr, güneş ve sessizlik üçlüsünü sevene iyi gelir. “Bir şey söylemeden çok şey anlatan” adalardan.

Antik çağdan beri bilinen bu adın isminin kaynağı kesin olmamakla birlikte, kimi görüşler yerel bir efsane kahramanına, kimileri de adanın coğrafi şekillerine bağlar.

Sakin koylar, Bizans kalesi ve Lakki’deki İtalyan dönemi modernist mimarisi adaya beklenmedik bir karakter kazandırır. Merikia tünellerindeki II. Dünya Savaşı izleri, kumsallardaki çınar gölgeleri, Agia Marina–Platanos aksının günlük ritmi… Sade, gerçek, dokunulmamış bir tat için birebir.

13. yüzyılda Aziz İrini’ye atfen “Santa Irini” adıyla anılmış, zamanla Santorini’ye dönüşmüştür. Antik çağdaki adı “Thera” idi.

Efsaneye göre, Apollon’un torunu Mykons’un adadan ilahi bir güçle yönetici olması nedeniyle bu ismi almıştır. Adanın çevresindeki dev kayaların mitolojide dev kemikleri olduğuna inanılırdı.

Adını muhtemelen ön-Yunan Pelasg dilinden alır. Bazı efsanelerde, adayı koruyan “Kuretler” adlı mitolojik varlıklardan geldiği de söylenir.

Mitolojiye göre deniz tanrısı Poseidon, Korkyra adlı bir su perisini kaçırarak bu adaya getirmiştir. Onun anısına ada Kerkyra adını almış, Latin ve İtalyan etkisiyle “Corfu”ya dönüşmüştür.

Efsanevi kurucusu Naxos’un adını taşır. Ayrıca mitolojide Dionysos’un Ariadne’ye burada âşık olmasıyla da bilinir.

Kurucusu olduğu rivayet edilen Paros adlı kahramanın adını almıştır. Mermeriyle ünlü olduğu için antik dünyada bilinen bir merkezdi.

Mitolojide Dardanos’un oğlu Zakynthos’un adından gelir. Homeros’un destanlarında da adı geçen bu ada, antik denizcilik güzergâhlarında önemli bir duraktı.

“Kephalē” Yunancada “kafa” demektir. Efsaneye göre, adanın baş şeklini andıran büyük burnundan dolayı bu isim verilmiştir.

“Skia” (gölge) ve “anthos” (çiçek) kelimelerinin birleşiminden geldiği düşünülür; bu da adanın çam ormanlarının gölgelediği renkli çiçeklerle dolu manzarasına gönderme yapar.

Yunanca “hydor” (su) kelimesinden türemiştir. Adada geçmişte tatlı su kaynaklarının çokluğu nedeniyle bu isim verilmiştir; ayrıca mitolojik çok başlı canavar Hydra’ya çağrışım yapar.